Ibilbide luzeko hitzordua

20 urte dituen Durangoko Euskal Denda tradizio handienetako da Euskal Herrian. Esan beharrik ez dago, Arbaso, Euskal Herriko artisauen elkarteak antolatzen duen azoka hau erakusleiho garrantzitsuena dela; horregatik bada, lurralde guztietako artisauek parte hartuko dute, beste behin ere, Durangoko Merkatu plazan. Abenduaren 4tik 8ra bitartetan, Euskal Denda ezinbesteko hitzordua da artisaua bizirik dagoen gremioa dela erakutsarazteko, baita ohartarazteko ere tradizioz, ofizioz eta trebetasunez beterik datorrela, ilusioz eta itxaropenez, baina batez ere, hobetzeko gogoz.

Edizio hau aurkezteko Durangoko Arte eta Historia Museaon batu dira Bernat Vidal, Arbasoko presidente, Itziar Bengoa, Arbasoko Lehendakariordea eta  Aitziber Irigoras, Durangoko Alkatea. Hirurek Euskal Dendaren garrantzia azpimarratu dute, eta Irigorasek Euskal Dendaren urteurrena dela-eta zoriondu du Euskal Herriko artisauen elkartea.

Euskal Denda atzera begiratu eta aztertze-kutsuarekin dator. Ekoizle zein bisitarien egutegian finkatuta dagoen hau, beraz, iraganari eta etorkizunak dakarrenari buruzko gogoeta egiteko baliatuko dute. Hamarkada hauetan bietan egindako bidea ebaluatu eta sektorearen etorkizuna aurreikusteko asmoa dute. Ezina zena egia bihurtzeko ikaragarrizko esfortzua, lana, adore eta konfiantza izan dugu, askotan zailtasunei aurre eginez eta aurtengo Euskal Dendaren “Ezina ekinez egina” leloa berretsiz.
 Arbasokoek artisautzaren aitzindaritzat dute euren elkartea, gehienek lanbide zaharren aldekoak baitira, baina berrikuntza-plusa gehitu duten zenbait ere badira. Horrela bada, lanbide zaharrei eutsita, eraldatu eta garaikide bihurtu dituzte, beti ere, eskuz lantzeko ikuspuntu eta irizpidetik abiatuta. Pieza guztiak eskulan eta artisautza prozesuen arauak errespetatuz diseinatzen dira. Euretariko askotan, ordea, artisauek berrikuntzara jotzen dute eta inspirazio iturria orainean eta geroan topatzen dute. Horregatik bada, gaur egun artisau izatea garaikide izatea da; horixe ikusiko baitugu aurtengoan.

Euskal Dendaren helburu nagusia artisautza tradizionala zein garaikidea bultzatzea eta merkaturatzea da, beti ere, Euskal Herrian egindakoaren zigiluaz. Beraz, aukera ezin hobea da bisitariek bertatik bertara artisauen lanak ikusi eta goza dezaten, eginkizun ia ezinbestekoa profesional hauek biziraungo badute. Esperientzia honi esker, bisitaria ohartuko da lanbide zaharrak indarrean daudela, eta ez dela pieza sortu berrien kalterako.

Artisautza bizimodu gisa uler daiteke, baina gure herriaren balio kulturalak bultzatzeko eta garapen ekonomikoa sustatzeko modu bat ere bada, baita galtzen doazen ogibideak bizi-iraunarazteko bidea ere. Euskal Denda dirauen bitartean, hainbat ekintza ludiko egingo dira azoka barruan artisauaren eta bisitarien arteko interakzioa dinamizatzeko eta, azken batean, bisitaria artisautzaren munduan sarrarazteko.

Parte hartzaileak

Euskal Dendak euskal lurralde guztietako ordezkariak izango ditu. 51 artisau, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Lapurdi eta Nafarroatik etorritakoak. Espazioak dituen mugak direla eta, ezinezkoa da erakusketari gehiago ekartzea. Hala ere, horrek ez du esan nahi Euskal Denda ez dela hazten ari; izan ere, urterik urte, euren lanbideei buelta emanez, egokitu eta gaurkotzea lortu duten abangoardiako artisauek parte hartzen dute. Berrogeita hamar artisauetatik, hamasei berriak izango dira.

Bizkaia izango da ordezkari gehien ekarriko dituena, hogei, hain zuzen ere, iaz baino bat gehiago. Gipuzkoatik hamasei etorriko dira; Nafarroa iazko lautik bederatzira pasatu da. Arabarrak ere gehiago izango dira, bost. Lapurditik, aurrekoan bezala, bat etorriko zaigu. Artisau-jarduera gune inportantea den Durangaldeak bost ordezkari izango ditu Euskal Dendan, honakoak: Anitha Mol, Elorrion papera eta kartoia lantzen dituen tailerra; zeramika lantzen duen Rosa Etxabe, erakusketari berria; Durangoko Restaurarte, 2010eko stand onena sariaren irabazlea ere han izango da, urtero bezala; eskualdeko taldea osatzeko Bea Unzuetak zuntz begetalak erakutsiko ditu eta Eneko Unzaluk bitxiak.

Sektoreei dagokienez, aurten ehungintza da nabarmentzekoa, bost izango baitira erakusketariak. Moda, patchworka, tapizatua, umeentzako ehungintza edo arropa modernista, guztiak aurrerabide ezagugarri. Halaber, nobedadea izango dira egurrezko betaurrekoak, zeinek kritika ezin hobeak izan dituen I+G+B ikuspegitik. Egurgintzak, bada, zazpi ordezkari izango ditu. Nekazaritzazko elikagaietako artisauak ere zazpi izango dira, beira lantzen dutenak lau, bitxigintzakoak zazpi eta forjari bat. Erakusketa gunea osatzeko, otzaragile bat eta sei zeramikagile batuko zaizkie aipaturikoei. Larrugintzak bost ordezkari izango ditu. Halaber, espazioa eta denbora emango zaizkie birziklatutako objektuei, euskal kirolari, beste bina kosmetikari eta jostailugintzari.

Erakusketari berriak hamasei izango dira. Nafarroatik, lehen aldiz, beira lantzen duen Decristalia-Cristal eta moda eta diseinua lantzen duen Erabili. Arabatik berriak etorriko zaizkigu ia denak: Irantzutzu, patchworken espezializatua; Lekutxu, bere jostailu naturalekin; eta bitxigintza garaikidearena lantzen duen Madame Kiwi. Bizkaitik, apostu berritzailea egingo du Anithak, bere papergintzako antzinako teknikekin. Lehen aldiz izango dira Ceramica el Unicornio eta Ixi Wood berritzaileak, sormen handiko sortzaileak eta egurrezko betaurrekogileak. Halaber, lehen aldia da kosmetiko naturalak egiten dituen Landalorerentzat; larruzko osagarriak egiten dituen Larruzko Eskuakentzat eta Rosa Etxabe zeramikagilearentzat. Gipuzkoak honako ordezkariak bidaliko ditu: tapizatuetako tekniketan abangoardian ari den Artezi Tapizeria; nekarazitzako elikagaigintzan ari den Damasoro Etxaldea; larrukigintzako produktuak egiten dituen Eskuz Larrugintza; Hazi eta Hezi jostunak; jostailugintzako abenturan murgilduta dabilen Kromosoma. Aipaturiko guztiek osatuko dute 20. Euskal Denda.

2015eko JARDUERAK

Euskal Dendak beti hartzen ditu aintzakotzat bisitariak, artisautza tradizionalean murgiltzeko asmoarekin. Aurtengo 20. edizioan, bada, are gehiago. Asmoa baita ekoizleak bertatik bertara ezagutzeaz gain, antzinako lanbideak ezagutaraztea eta horietan sakontzea. Horregatik bada, bertan, zuzeneko erakustaldiak egingo dituzte. Beharbada, tailerrak eta erakustaldiak dira azoka hau Euskal Herrian egiten direnetatik berezia egiten dutenak. Beraz, aurten ere, bisitaria ikuslea izateaz gain, pieza bat sortzeko prozesuan parte hartu ahalko du.

Halaber, Euskal Dendaren bost egunetan, “artisau despistatua” lehiaketan parte hartu ahalko dute bisitariek, beraiek izango baitira protagonista eta hautatuko baitute zein izan den erakustoki onena. Zozketak ere izango dira: erosketa-baleak eta egurra lantzeko ikastaroetan parte hartzea.

Kartela

Abestiek dioten eran, “20 urte ez da ezer” edo “bizitza osoa da”; edozelan ere, gogoan izateko urteurrena da, eta horixe nahi du Euskal Dendak. Horretarako, Kukuxumuxu markara jo dugu, lehen kartela ere beraiek egin baitzuten.

Atzera begiratu, gogora ekarri eta aztertzea irudikatu nahi izan dute Iruñeko diseinatzaileek, euren estilo ikonoklasta erabilita. Kartelean, lanbide zaharrek izan duten garapena ikus daiteke.

Grafismo biribila erabili du Kukuxumuxuk, eta erruleta bat irudikatuz, Euskal Dendan ikusgai izango diren lanbideak ageri dira. Parte hartuko duen edozein artisauk ikusi ahalko du bere lana islatuta kartelean, non gogora ekartzen dizkigun antzinako lanbideak eta, zailtasunak gaindituta, urteetan zehar izan duten garapena, eta balioa hartzen joan direla zoritxarrari aurre eginez, aurtengo lelo “Ezina Ekinez Egina” benetako bihurtu arte.

Bestalde, hamarkada bi hauek ospatzeko, erakusketa bat jarriko da merkatu plazako atarian Euskal Denda iragartzeko erabili diren edizio guztietako kartelak ikusgai egon daitezen.

Artetsu Sariak

2005ean hasi ginen Artetsu sariak ematen, Arbaso elkartearen hamargarren urteurrenarekin batera. Sari hauen bitartez, banakakoen edota entitateen lana aintzat hartu nahi dugu. Halaber, konplizitaterako bidea eta loturak sortu nahi ditugu aipaturiko lan hori apurka-apurka hazten joan dadin eta, era horretan, gure artisautzaren aldeko hain garrantzitsua den kontzientziazioa ere eragingo dugu.

Horregatik bada, zentzu guztietan artisautzaren alde egiten duten artisauak, erakundeak eta hedabideak saritzen ditugu. Hamaikagarren edizio honetako Artetsu sariak honakoak izango dira:

BIZITZA OSOA: Jose Ramón Salmantón. Salmantón. Otzaragintza.

Elena Txintxurreta. Buztingintza.

Alicia Bengoetxea. Espartingintzan.

HEDABIDEAK: DEIA.

ERAKUNDEAK LAGUN: Zamudioko Udala.

EUSKARA SUSTATZEA: Euskal Herrian Euskaraz.

Sariak emateko gala abenduaren 4an, ostiralean, egingo da Udal Merkatu Plazan, arratsaldeko 19:30etan.

Sariaren ikurra esku bat da, gai eta tresna nahitaezkoa, ezinbestekoa artisautzan jarduteko. Beiraz eginiko alegoria bat da, gardentasuna, argia, ardura eta lan-xehetasuna adierazten dituena. Egilea, Bilboko Iker Sanz da, Iger by Aker artisau-tailerrekoa.